As consecuencias da indiferenza

Hai uns meses elaborei un formulario para que uns alumnos expresaran as súas preferencias en relación cunha serie de materias optativas que teñen que cursar. Expliqueilles nunha reunión presencial que en función do resultado podía establecerse o número de prazas de cada materia e evitar que alguén quedase sen cursar aquelo que desexa. Preto da metade dos afectados non responderon á enquisa; os datos obtidos non foron suficientes e non permitiron facer unha previsión razoable. Xa que logo, tódalas materias terán o mesmo número de prazas, independentemente da demanda, e probablemente algúns estudantes non poidan cursar os contidos que lles interesan.

Agora teñen nas súas mans outra enquisa, para valorar a súa satisfacción coa titulación que cursan. Os resultados destes cuestionarios permiten detectar debilidades e tratar de corrixilas. Tras moitos recordatorios infrutuosos, un docente facilitoulles tempo da súa clase para que accederan á aplicación e completaran o breve formulario. Duns corenta asistentes, só oito o fixeron. Cando teñamos tódalas respostas constataremos que son tan poucas que non son representativas e, polo tanto, as opinións dos que si se expresaron non se terán en conta.

Pregúntome se a indiferenza que amosa este colectivo é puntual ou estrutural. Se está limitada a certos grupos, idades, situacións… ou se vivimos nunha sociedade marcada por unha actitude xeral indiferente. Porque de ser así, existen moitas causas que se poden dar por perdidas. ¿Como imos tomar conciencia de situacións que nos resultan afastadas (no espazo ou no tempo) e ante as que as posibilidades de actuación son limitadas e complexas, se somos indiferentes ante as nosas propias circunstancias, incluso cando a nosa indiferenza pode xerar consecuencias indesexables para nós mesmos e nos poñen as ferramentas de actuación en bandexa?

Quero pensar que o relato anecdótico me leva a unha xeneralización errónea. Igual é que teño o día pesimista.

Necesito desconectar un pouco

O Sr. X érguese cada mañá e levanta a persiana do seu cuarto. Neses momentos está alborexando, pero o Sr. X non ve o amencer porque está comprobando no seu móbil se lle entrou algunha mensaxe no whatsapp.

Logo dunha ducha rápida, vai almorzar. Prepara unha taza de café que arrecende e unhas torradas con mel, cunha pinta estupenda. De feito, teñen tan boa pinta que decide facerlles unha foto e cólgaa no instragram, cunha lenda que di “comezando o día con enerxía”, como dicía o anuncio da tele. Logo, engulipa correndo as torradas, bebe o café dun grolo, sen cheiralo, sen saborealo, e marcha correndo.

Vai ao traballo en autobús. É un día de primavera e a cidade, a pesar do formigón e do cemento, está fermosa, coa luz do sol reflectida nas pequenas gotas de auga que o orballo deixou nas follas das árbores e as primeiras flores asomando nos xardíns urbanos. Pero o Sr. X non se decata; vai lendo a prensa no móbil; é importante estar informados antes de ir a traballar.

Cando chega a súa mesa, o Sr. X prende o portátil. Ao cabo dun rato, pecha a fiestra; os paxaros non paran de chiar e non lle deixan escoitar ben a música do Spotify, que lle axuda a concentrarse nas súas tarefas. Ademais, os chíos confúndense co son que lle ten ao whatsapp e teme non enterarse se lle entra algunha mensaxe importante dalgún dos grupos aos que pertence.

Á hora do xantar, o Sr. X e os seus compañeiros optan por ir ao centro comercial. Hai algúns locais na rúa cun bo menú do día, pero non teñen wifi. Así aproveitan a comida para poñerse ao día co twitter e co facebook. Entón é cando se entera de que a súa compañeira de traballo, coa que está comendo agora mesmo, está embarazada. Poñlle os parabéns directamente no seu muro.

Pola tarde, o Sr. X ten unha reunión na que lle dá tempo a contestar os correos electrónicos pendentes e logo, colle o autobús de volta para a casa.

Cando chega, o seu fillo pequeno cóntalle algo dun premio do colexio, mentras el mira o As, que pola mañá non atopou o momento de botarlle unha ollada. Durante a cea coa súa muller sáltalle un aviso no calendar; falta unha semana para o seu aniversario de voda, así que xa aproveita para encargar un regaliño en Amazon.

Despois da cea, o Sr. X dille á Sra. X: “marcho para a cama; vou mirar unhas cousiñas na tablet, que necesito desconectar un pouco”. A Sra. X queda no sofá xogando co ipad, coa lencería nova debaixo do camisón.

O felpudo

Hai uns anos tiñamos na porta da casa un felpudo. Tiña debuxado un caracol moi xeitoso e, por baixo, a lenda "Live slow". Aquelo era máis unha utopía que un posicionamento real ante a vida, pero sí supuña, polo menos, unha declaración de intencións. A verdade é que o felpudo durou pouco, por unha razón moi prosaica: tiña unha goma que manchaba a parede cando limpaban o relanzo e puñan as alfombriñas de pé, apoiadas contra o muro. Así que foi substituído por outro máis normaliño, sen mensaxe e sen icona de ningún tipo.

Daquela, cando puxemos o felpudo do caracol, eu non coñecía as teorías do decrecemento nin nada que se lle parecera. Tampouco sabía, obviamente, que o caracol se empregaba, en moitas ocasións, como símbolo deste movemento, co que dei algún día na rede -non lembro cando nin como, pero seguramente por casualidade. As miñas escasas lecturas sobre este tema aproximáronme ó fenómeno desde o punto de vista medioambiental e económico; pareceume tan interesante como difícil de desenvolver.

Hai uns días, nun curso na Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación da Universidade de Vigo, na que polo momento me aturan como docente e investigadora, un animador sociocultural, Alberto García (Alberto de Boiro), formulou un marco teórico para a súa profesión no que mencionaba o decrecemento como un dos seus piares. Falaba, concretamente, do decrecemento cultural, unha perspectiva desde a que a min non se me ocorrera ver este movemento e que me fixo reflexionar sobre as posibilidades do concepto.

E hoxe, non sei moi ben por qué, veu á miña mente a asociación entre o decrecemento e o meu felpudo. Non é que eu sexa adaíl das propostas decrecentistas nin que predique co exemplo, nin moito menos; de feito, vivo instalada, como o que máis, nun cómodo capitalismo insostible e insolidario, consumindo produtos que non necesito e perpetuando o modelo a través da educación que, querendo ou sen pretendelo, dou ás miñas fillas. Pero sí teño unha certa inquedanza en torno á idea do decrecemento aplicada ao desenvolvemento do individuo, unha noción de decrecemento vital, de vida sinxela e lenta fronte ás présas e o ruído que nos abouxan constantemente.

E pregunteime a min mesma, ¿por que non ter un espazo de reflexión no que pararme de cando en vez, no que poder pensar, sen présas, sen pretensións?, ¿por que non escribir un blog? E así nace hoxe Decrecendo, como homenaxe ao caracol do meu esquencido felpudo e ao ideal que entraña.Pese ao seu nome, non se trata dun blog sobre o decrecemento (só se inspira nel, moi lonxanamente); non é un blog profesional nin un blog temático. É, simplemente, unha bitácora persoal na que escribirei (ou non) sobre o que me apeteza cando me apeteza. Non ten ningún obxectivo, porque ás veces tamén hai que facer cousas sen ter unha meta, polo simple placer de facelas. E non terá ningunha periodicidade establecida; pode que volva escribir mañá ou que tarde un ano en facelo. Por iso mesmo, probablemente nin teña lectores.

Tanto ten.